Bahar ve yaz ayları ilçemizde ayrı bir anlam taşır. İki gönül bir olunca Sapanca seyran oluyor? Birlikte ve beraber ama Sapanca’da yaşama kararı almak, Sapanca’da düğün sezonu demek. 2023 yılında ilçemizde 362 çift hayatlarının geri kalan kısmını beraber yaşama kararı verdi. Biz de merak ettik, dünden bugüne Sapanca’da evlilik sürecini incelemeye çalıştık!
Sapanca, her mevsimde büyüleyici güzelliğiyle ziyaretçilerini cezbeder ancak bahar ve yaz ayları ayrı bir anlam taşır. Bu dönemler, sadece yeni bir turizm sezonunun başlangıcı değil, aynı zamanda Sapanca halkı için özel anlam taşıyan ‘düğün sezonu‘ nu da beraberinde getirir.
Evlilik, insan yaşamındaki en kritik dönemlerden biridir. Düğün törenleri ise toplumun kültürünü ve değerlerini en çarpıcı şekilde yansıtan unsurlardandır. 2023 yılında ilçemizde 362 çift hayatlarının geri kalan kısmını beraber ve Sapanca’da yaşama kararı verdi. Biz de merak ettik, dünden bugüne Sapanca’da evlilik sürecini incelemeye çalıştık!
Karşımıza ilk olarak bir efsane çıktı. Efsane bu ya, Sapanca’ya çok yakın bir yerde Roma İmparatoru Justinian, sevgilisi için yaptırdığı özel bir yüzüğü ona vermek isterken yere düşürmüş. Yüzüğü ararken bulduğu bir nesneyi ‘acaba yüzük bu mu’ diye ışığa doğru tutmuş. Onu gören Theodora, koşup sarılmış ve “evet, evet, kabul ediyorum” diye haykırmış. Theodora’nın, Justinian’ı yanlış anlaması küresel bir geleneğe esin kaynağı olmuş.
Erkek ve kadının bir arada yaşama isteğinin ‘evlilik’ adı ile kurumsallaşması eli maşalı söylenen Theodora’ nın ‘Evet!’ haykırışlarına atfedilse de, evlilik kurumunun kökenlerine dair en eski yasal belgenin, Sümerlerin çivi yazısıyla yazılmış olan Ur-Nammu kanunnamesi olduğu kabul ediliyor. Bu belge, evlilik, veraset ve mülkiyet konularını düzenlemekte ve insanların toplumsal yaşamını şekillendirmede önemli rol oynamaktadır. O gün bu gündür zor ve zahmetli bir sürecin sonunda evlilik, zaman içinde cinsel ya da ekonomik ortaklık olmaktan çıkıp, içten, duygusal ve paylaşım odaklı ilişkilerin yaşandığı bir konuma evrilebildi.
Evlilik konusundaki bu kısa bilgilerin ardından şimdi yeniden ana konumuz olan Sapanca’ya geri dönelim: 93 harbinden sonra Sapanca ovasında iskan edilen Kafkas halklarından Gürcü, Laz ve Çerkes ‘lerin evlenme ile ilgili örf ve adetleri, törenleri ve uygulamaları bugün Sapanca düğün kültürünün önemli bir parçasını oluştursa da, toplumun dinamikleri ve yaşanan değişimler, evlenme biçimlerinde de önemli değişimlere yol açtı.
Önceleri çok yaygın olarak görülen görücü usulü veya kaçarak evlenmenin yerini tarafların kendi tercihleri aldı. Kaç sevdanın kaderini değiştirdiği bilinmez ama artık kardeş sırası değil özgür irade önceleniyor. “Evde kaldım”, “kız vermediler” diye kısmet açtırmak için özel sektörün eline düşülmüyor. Evlenmek istediğini belli etmek isteyen gençler, anne-babasının ayakkabılarını kapını eşiğine çakmak ya da pilava kaşık saplamak yerine aileleri ile konuşabiliyor. Kızı ev işi yaparken görmek böylece temiz, hamarat ve düzenli olduğunu anlamak için sabah erken saatlerinde kızın evine denetlemeye gidilmiyor.
Her şey yolunda ise ailenin öz büyükleri ve damat, kız evine ‘hayırlı bir iş için’ misafir edilir. Başlık parasının hiç gündem olmadığı Sapanca’da çiçek, çikolata ve “Allah’ın emri Peygamber Efendimizin kavli ile kızımızı, oğlumuza istiyoruz” sözleri vazgeçilmezdir. Mutlaka kız evinde gerçekleşen bu ritüel sonunda, uzun ve meşakkatli evlilik yolculuğunda beraber yürüneceğine dair söz verilmiş olur.
Nişan, kız tarafının düğün ise erkek tarafının sorumluluğundadır. Nişan bohçası, düğün alışverişi, davetiye, misafirlerin davet edilmesi, gelinin süslenmesi, damat traşı, gelin arabasının süslenmesi gibi düğüne kadar bir dizi hazırlıklar yapılır.
Kına gecesi, kızın baba evinde geçirdiği son gecenin manevi değerine sahiptir. Yaygın olarak düğünden bir gün önceki günün gecesinde, kız evinde düzenlenir. Kız ve erkek tarafından akrabalar, eş, dost katılır. Kadın eğlencesi olarak yapılan kına gecelerine erkekler katılsa da salondan içeri alınmaz. İsminden de anlaşıldığı üzere gelinin eline kına yakılır.
Düğün gününün en heyecan verici anlarından biri ‘gelin alma’ dır. Sabahın erken saatlerinde gelin, tüm hazırlıklarını tamamlar ve heyecanla erkek tarafının gelmesini bekler. Kız evi, sevdiklerin coşkusuyla dolup taşar; yakın akrabalar, dostlar ve komşular bir araya gelir, sevgi ve neşe dolu anlar yaşanır. Erkek tarafı hazırlıkları tamamlandığında, gelin alma seremonisi için yola çıkılır.
Gelin, evden çıkarken kardeşi veya en yakın arkadaşları tarafından kapı kilitleme geleneğiyle karşılanır. Bu an, hem geleneksel hem de duygusal bir ritüeldir. Damadın babası biraz masrafa sokulur ama kapının açılmasını sağlar. Bu jest, gelinin yeni hayatına geçişi ve aile arasındaki bağların simgesidir.
Gelin, kapının baba evinin kapısının önünden dualarla uğurlanır. Sonra gelin, arabaya binene kadar yolda eşlik eden bir aile üyesiyle yürür. Bu genellikle baba, ağabey veya erkek kardeş olur. Yolda ilerlerken, coşkulu atmosferi pekiştirmek için zaman zaman sevinçle silah atılır. (Şükür ki, bu gelenek son zamanlarda ciddi bir azalma gösteriyor).
Düğün, müzik ve eğlencenin buluştuğu, paylaşmanın ve dayanışmanın ön planda olduğu bir tören olur. Misafirler hem birbirleriyle eğlenirken hem de bir araya gelerek dayanışma ve bütünleşme örnekleri sergiler. Kemençe eşliğinde “cilveloy” ve “vahoy” gibi oyunlar vazgeçilmezler arasındadır. Ayrıca, çiftetelli, kasap, üçayak gibi geleneksel oyunlarla da düğün eğlencesi renklenir.
Evlilik, resmî nikah işlemlerinin yapılması ile resmiyet kazanır. Çoğu zaman resmî nîkah ve islami nîkah düğünden önce yapılır.
Bu sene Sapanca’nın düğün mevsiminde hayatlarını birleştirecek olan çiftlere sonsuz mutluluklar, davetlere coşkuyla katılan ve cömertçe bahşiş verecek olan hemşerilerimize de kolaylıklar dileriz. Sevgi dolu bir toplumda, her birimizin paylaştığı neşe ve yardımseverlikle, hayat daha da güzelleşiyor.
Son söz olarak söylemek isteriz ki; bu uzun bürokrasi evlenme niyetinde olan çiftlerimizin canını hiç sıkmasın, gözlerini de korkutmasın. Ne demişler; “İki gönül bir olunca, Sapanca seyran olur.”
Vesselam …
Karar
Evliliğin Kısa Bir Tarihi
Sakarya’da Yaşayan Gürcülerde Evlenme Geleneği
Sakarya’da yaşayan Lazlar – 1
Sakarya’da yaşayan Lazlar – 2
Sakarya’da yaşayan Gürcüler – 1
Sakarya’da yaşayan Gürcüler – 2