22 Haziran’ı Sapanca’nın Kurtuluş günü yapan, adının verildiği okul ile yaşatılan, Kolordu Komutanı Korgeneral Kemalettin Sami Gökçen Paşa Kimdir?
İşgal döneminde Yunanlılar 25 Mart 1921’de Sapanca’ya girerek, kasabada 325 ev, 170 dükkan, 17 değirmeni yakıp 55 esir ve 24 şehit olmak üzere 79 biçarenin canını yakmış ve Arifiye, Kalaycı, Hacımercan, Şöhretiye, Kuru Çeşme, İlmiye, Memnuniye, Nailiye, Balkaya, Ulviye, Muradiye, Senaiye, Mahmudiye, Dibektaş ve Kürt Köyü gibi büyük köyleri ateşe vermiş ve bütün eşyasını çalmış, gasp etmiştir.
22 Haziran 1921 tarihinde işgalden kurtarılan Sapanca’ya giren Kolordu Komutanı Kemalettin Sami Paşa, 1922 yılında esir düşman askerlerine kendi isminin verildiği okulun temelini attırmış ve çatı kısmına kadar okulun inşaatını yaptırmıştır.
Paşanın birlikleriyle Sapanca’dan ayrılması okul inşaatın yarım kalmasına sebep olmuş, fakat dönemin Bucak Müdürü Münir Bey, yarım kalan inşaatı Sapanca halkının yardımları ile tamamlamıştır.
Bu binada öğretime 1956 yılına kadar devam edilmiş, binanın ihtiyaca cevap vermemesi nedeniyle okulda tadilat yapılarak derslik sayısı 16’ya çıkarılmıştır.
Okul bugün Camicedit Mahallesi Kemalettin Sami Paşa Caddesine 23 öğretmen ve 306 öğrencisi ile Milli Eğitim Bakanlığına bağlı Ortaokul olarak faaliyet göstermektedir.
Kemalettin Sami Paşa (1884-1934) Kimdir?
Korgeneral Kemalettin Sami Gökçen Paşa (d. 1884, Sinop-ö. 15 Nisan 1934, Berlin):
Asker, siyaset adamı, diplomat. Babası Abdurrahman Sami Bey’dir. Mühendishane-i Beri-i Hümayun’u (1905), Erkân-ı Harbiye Mektebi’ni bitirdikten (1908) sonra Kurmay Yüzbaşı olarak 4. Ordu emrine verildi.
1911’de Yanya’da Bağımsız Yanya Kolordusu Kumandanlığında Birinci Harekât Şubesi Müdürü olarak görev yaptı. Balkan Savaşları’na (1912-1913) katıldı. Burada sağ kolundan yaralandığından “Çolak Kemal veya Çolak Sami” lakabı ile de anılmaya başlandı. Meslekî eğitim için Almanya’ya gönderildi (1912).
1 Mart 1914’te Binbaşı oldu. Harp Okulu’nda öğretmenlik yaptı. 1915’te Şehzade Ömer Faruk Efendi’nin öğretmeni olarak onunla birlikte Avrupa’ya gitti. Birinci Dünya Savaşı’nda (1914-1918) çeşitli cephelerde çarpıştı. Çanakkale Cephesinde (Ağustos-Aralık 1915) Kuzey Grubu Harekât Şube Müdürlüğü yaptı. 4. Orduya bağlı 15. Kolordu bölgesinde Hicaz Kuvve-i Seferiyyesi Komutanlığı Kurmay Başkanı oldu (18 Ağustos 1917-28 Ocak 1918). Bu görevi sırasında 20 Ekim 1917′de Yarbaylığa yükseldi.
1918’de 9. Orduya bağlı 1. Kafkas Kolordusunun 10. Kafkas Tümeninin komutanı olarak Kafkas cephesinde savaştı. Mondros Mütarekesi (30 Ekim 1918) günlerinde İstanbul’a çağrıldı. Bir süre doğrudan 3. Orduya bağlanan 10. Kafkas tümeni (2 Nisan 1919) de İstanbul’a nakledildi ve onun emrine verildi (27 Ekim 1919) İstanbul’da 10. Kafkas Tümeni Komutanı iken Millî Mücadeleye destek vermek amacıyla 13 Kasım 1919’da kurulan gizli Karakol Cemiyeti’nin merkez heyetinin üyesi olarak çalıştı.
İtilaf Devletleri tarafından İstanbul’un resmen işgali (16 Mart 1920) üzerine Anadolu’ya geçti ve Kurtuluş Savaşı’na katıldı. 22 Kasım 1920’de Ankara’ya geldi ve 10 Aralık 1920’de 1. Tümen Komutanlığına ve Ankara Komutanlığına getirildi.
31 Mart 1921’de albay rütbesiyle II. İnönü Savaşı’na ve Sakarya Savaşı’na katıldı. Sakarya Savaşı sırasında 4 Mayıs 1921’de 4. Grup (2 tümenli) Komutanı olarak görev yaptıktan sonra 4. Kolordu Komutanlığına getirildi (13 Eylül 1921). Büyük Taarruz’da da görev yaptı. Büyük Taarruz’daki başarıları nedeniyle 31 Ağustos 1922′de tuğgeneralliğe yükseltilmiştir. Tuğgeneral rütbesiyle 3 Eylül 1922’de başladığı 4. Kolordu Komutanlığını 20 Ağustos 1924 tarihine kadar yürüttü.
23 Haziran 1923’te Sinop milletvekili olarak ikinci dönem Türkiye Büyük Millet Meclisine seçildi. 1924’te Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal’in (Atatürk) asker milletvekillerinden iki görevden birini seçmelerini istemesi üzerine mebusluktan istifa ederek ayrıldı. Aynı yıl askerlikle ilişkisini kesmeksizin Berlin Büyükelçiliğine (Alman Hükümeti nezdinde Büyükelçi unvanı ve Fevkalade Murahhas ve Orta Elçi vazifeleri ile) atandı (12 Ağustos 1924).
7 Ekim 1924’de güven mektubunu Berlin’de sunarak başladığı bu görevi sırasında korgeneralliğe yükseltildi (30 Ağustos 1926). 24 Eylül 1928’de askerlikten emekliye ayrıldı. Berlin’de Türkiye büyükelçisi olarak görev yaparken 1930’da Türkiye Olimpiyat Komitesine üye oldu ve aynı yıl komitenin başkanlığına seçildi (5. başkan).
1933 yılında geçirdiği trafik kazası sonrası uzun süren tedavi sürecinde Olimpiyat Komitesi başkanlığından ayrıldı. Berlin’deki büyükelçilik görevi sırasında 15 Nisan 1934’te geçirdiği bir mide ameliyatı ardından öldü. 19 Nisan 1934 Berlin’de düzenlenen büyük bir cenaze töreninin ardından trenle yurda getirilen cenazesi 25 Nisan 1934’te düzenlenen törenle İstanbul Eyüp 16 Mart Şehitliğinde toprağa verildi. Mezarı 1988’de Ankara’daki Devlet Mezarlığı’na nakledildi.
Almanca ve Fransızca biliyordu. Abbas Hilmi Paşa’nın kızı Prenses Emine Hanım ile evlendi. Yakınları, ölümünden sonra (21 Haziran 1934’te çıkarılan 2525 sayılı Soyadı Kanunu üzerine) Gökçen soyadını aldılar. Görev ve hizmetlerindeki başarılarından dolayı Dördüncü Rütbeden Osmanî Nişanı, Gümüş Muharebe Liyakat ve Gümüş Muharebe İmtiyaz Madalyaları, Alman Demir Salip Nişanı, Afgan Serdarlık Nişanı, İstiklâl Madalyası ve Takdirname verildi.
Kaynak
Sapanca INFO – İşgal Döneminde Sapanca’da ki Yunan Mezalimi
Sakarya Üniversitesi
Foto Galeri – Sakarya Üniversitesi
Kemalettin Sami Paşa Ortaokulu
Ali AKTAŞ – Sosyolog
Atatürk Ansiklopedisi
Erkân DAĞLI – Osmanlıdan Cumhuriyete Asker ve Diplomat: Kemalettin Sami (Gökçen) Paşa