1887 yılında Hasan Fehmi Paşa tarafından Sapanca Mahmudiye’de yaptırılan, Mehmet Bahattin Hoca ile eğitime başlayan okulda 160 öğrenci vardı.
Tarihi kayıtlar dikkatle incelendiğinde, ‘büyük devletlerin büyük devlet adamları olduğu’ göze çarpar. Bu abide şahsiyetler, kültürde, sanatta, felsefede, mimaride, askerlikte, siyasette, idarede o devletleri geleceğe taşır. Sayılarının artması devletlerin yükselmesine, ‘kahtı ricali’ (kıtlığı, yoksunluğu) ise gerileme ve çöküşe sebep olur.
Sultan II. Abdülhamit döneminde, sıradan tavır ve icraatlarıyla tanınan devlet adamlarının arasından sıyrılarak öne çıkmış, hür fikirli ve özgün karakterli bazı devlet adamları tarihi kayıtlarda yerlerini almışlardır.
Çocukluk dönemini Sapanca Mahmudiye’de geçiren, çeşitli devlet görevleri başta olmak üzere valilik ve nazırlık görevlerinde de bulunan ve icraatlarıyla dikkat çekmiş devlet adamlarından biride Hasan Fehmi Paşa dır.
Hasan Fehmi Paşa, hükümet merkezinde ve taşrada üstlendiği devlet görevlerini bilgisi ve medeni cesareti ile başarıyla yerine getirmiş, bazen hukukçu kimliği ile rol alarak çeşitli faaliyetlere imza atmış, bazen siyaset adamı olarak Mebuslar Meclisinde aktif görevler üstlenmiş. Aydın ve Selanik valiliklerinde bulunarak sahada halkın arasında olmuş ve onların yüksek teveccühünü kazanmış, zaman zaman da nazırlık görevlerinde bulunarak ülke yönetimine en üst düzeyden katkı sağlamış biridir. İlköğretimle ilgili düzenlemeler ve çırak mekteplerinin açılması ile bu okullarda uygulanacak kuralları ve ders programlarını saptayan yine Hasan Fehmi Paşa’dan başkası değildir.
Hasan Fehmi Paşa ve ailesi yardımseverliklerinin yanı sıra eğitime verdiği önemin ile de tanınırdı. Telif ettiği kitabından elde ettiği geliri Hukuk Mektebine bağışlamıştı.1896 da “Tesisat-ı Askeriye Sandığı” na verdiği ianeden dolayı “Hamiyet-i Vataniye Madalyası”, asker malullerine yaptığı yardımdan dolayı da 1899’da Gümüş Madalya almıştı. Teke Sancağının hükümet merkezi olan Antalya yakınlarındaki 40 bin dönümden fazla arazisini eşi, Müslüman göçmenleri yerleştirmek şartıyla 1900 yılında devlete bağışlamıştı.
Ayrıca Hasan Fehmi Paşa, 1887 yılında Sapanca Mahmudiye’de kendi ismini taşıyan bir camii ve yanında da ilkokul yaptırmış, maddi ve manevi eğitim gayesi ile de Doğançay Yeniköy’den bir Kafkas göçmeni olan Mehmet Bahattin Hoca‘nın getirilmesini sağlamıştır.
Seyyah Par Vital Cuinet (1880-92) notlarında; 1887 yılında Hasan Fehmi Paşa tarafından, doğum yeri Batum’dan gelip Sapanca Cemile köyüne yerleşmiş hemşerilerine yönelik yaptırdığı güzel bir camii ve 160 öğrencinin okuduğu ilkokuldan söz eder.
Hasan Fehmi Paşa Camii günümüzde de halen kullanılmakta olup, 1982 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından sağlanan ödenek ile kalem işi süslemeleri yenilenmiştir. Yapı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Bursa Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 01.09.1989/680 nolu kararıyla tescillenmiştir. Bölge, (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Yalova) 2007 tarihinde Kocaeli Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kuruluna bağlanmıştır.
Kaynak
Gazi Üniversitesi
Av. Hüseyin YÜRÜK
Tarih Okulu Dergisi
Kocaeli Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Müdürlüğü