Yüksek gelir potansiyeline sahip, gelecek vadeden meyve çeşitlerimizden Cennet Hurması, Sapanca için yeni gelir kapısı olabilir mi?
- Cennet Hurmasının Morfolojik özellikleri
- Cennet Hurmasının Önemi
- Sapanca’da Cennet Hurması
- Sakarya Bölgesinde Cennet Hurması
- Cennet Hurması Nasıl Tüketilir?
- Sonuç ve Değerlendirme
Sapanca’nın en güzel zamanı. Cennet Hurması ağacının yapraklarını dökmeye başlayıp, turuncu kocaman meyvesinin yalnız ama göz alıcı görüntüsünün doğayı süslemeye başladığı büyülü zamanlar. Şair Mehmet Akif Tiryaki’nin “Sapanca Anısı” şiirinde dediği gibi insanın üzerine Sapanca kokusunun sinmesinin sebeplerden biridir, “Cennet Hurması”.
Kış gelip de şerbet kesecikleri olan tatlı meyveler çarşı pazardaki tezgâhlardan elini ayağını çektiğinde, ortalık narenciye ürünlerine kalır. Narenciye ürünleri vitamin deposu ve sağlık kaynağı olsalar da, şekerli tatlarıyla çilek, kiraz, kavun, karpuz, üzüm gibi göz kırpmaz bizlere. İşte tam bu esnada ‘Cennet Hurması’ sahneye çıkar ve ballı tadıyla tatlandırır damaklarımızı. Baharda nazlı nazlı salınan gelincikler gibi alımlıdır, olgunlaşmamışken buruk ve lezzetsiz, olgunlaşmasıyla lokum gibi tatlı ve narin bir lezzet bohçasıdır adeta bu gizemli meyve “Cennet Hurması”.
Latince kaynaklardaki ismi ile ‘Diospyros kaki L’ olarak karşımıza çıkar. Diospyros adı Antik Yunanda Baş Tanrı Jüpiter’i simgeleyen ‘Dios’ ve ‘pyros’ (tane) kelimelerinin birleşmesi ile meydana gelmiş olan ‘Kutsal Meyve’ ya da ‘Tanrıların Yiyeceği’ anlamını taşır. Bu meyve zaman zaman görünüş güzelliği ve tadının mükemmelliğinden dolayı ‘Zeus’un Meyvesi’ olarak da isimlendirilir.
Ege çocukları Cennet Elması diye bilirler bu meyveyi, fakat ülkemize ilk giriş yeri İpek Yolu’nun son durağı olarak kabul edilen Trabzon ili olduğundan, ülke genelinde Trabzon Hurması adıyla ya da bu iki söylemden türediği haliyle Cennet Hurması ismiyle de bilinir.
Menşei uzak Asya olan bu tropikal ve subtropikal bölge meyvesinin yakın zamanlarda kullanım alanı da oldukça genişlemiştir. Bunu temelinde insanoğlunun koruyucu hekimliği keşfetmesiyle birlikte doğal ve sağlıklı gıdalara yönelmiş olması yatmaktadır. Lif yönünden oldukça zengin bir bileşiğe sahip olan Cennet Hurması, geleneksel Çin tıbbında bilinen ve kullanılan bir meyve iken günümüzde de modern tıbbî araştırmalarda kendine yer bulmuş bir ilahî hediyedir insanoğluna.
Cennet Hurmasının Morfolojik özellikleri
Kışın yaprağını döken, geniş tepeli seyrek dallı bir ağaçtır. Gövdenin kabuğu levhalar hâlinde çatlaklıdır. Yapraklar eliptik bir yapıda 6–15 cm uzunluğunda, üst yüzü parlak koyu yeşil ve tüysüz, alt yüzü tüylüdür. Sarımsı beyaz çiçekleri haziran ayında açar. Meyveleri sonbaharda olgunlaşır. Portakal rengindeki meyveleri şekerli ve tanece zengin olduğundan halk arasında tüketilmektedir. Anavatanı Çin ve Japonya’dır. Türkiye’de genellikle Karadeniz kıyıları ile Hatay ve Antalya civarında yetiştirilir.
Dünyada 2 milyon ton civarında üretildiği tahmin edilmektedir. Çin en önemli üretici konumunda bulunurken bunu sırayla Güney Kore, Japonya, Brezilya ve İtalya izlemektedir. Yeni Zelanda, Avustralya ve Şili ise Cennet Hurması üretimine yönelen ülkelerin başında gelmektedir. Ancak Türkiye’de bu meyve 40’ın üzerinde ilde yetiştirilmesine rağmen üretim yıllık 15 bin tonu geçmemektedir.
Cennet Hurmasının Önemi
Cennet Hurması, abanozgiller familyasına ait, pürüzsüz ve parlak kabuklu, turuncu renkli bir meyvedir. Yapısında bulunan tanen, meyveye buruk bir tat vermektedir.
Cennet Hurması, yeterince olgunlaşmış ve burukluğu giderilmiş meyveler taze veya kurutularak tüketildiği gibi, taze tüketime uygun olmayanlar yeterli dondurucu ve muhafaza şartları altında depolanarak gıda sanayisinde Jöle, Sos, Nektar, Dondurma, Krema, Marmelat, Sakız ve Püre yapımında kullanılmaktadır. Antioksidan özelliklere sahip olması, düşük kalori içermesi ve kolesterolü artırmayan etki göstermesinden dolayı doğal beslenmeye önem verilen, ekonomik düzeyleri yüksek ülkelerde geleceğin meyvesi olarak tanımlanmaktadır.
Ayrıca bağışıklık sistemini güçlendirdiği, kansızlığa ve sindirim sistemi rahatsızlıklarına iyi geldiği ve bazı kanser ve sinir sistemi hastalıklarından korunmada etkili olduğu için kişisel sağlıklarına özen gösteren tüketiciler tarafından her geçen gün artan bir talep oluşturmaktadır.
19. yüzyıl sonundan itibaren ılıman iklim bölgelerinde yer alan birçok ülkede tanınmaya başlanmıştır. Genellikle tek ağaç ya da küçük parseller içinde yetiştirilen Cennet Hurması için son yıllarda artan talepler doğrultusunda yeni bahçeler oluşturulmakta ve alternatif meyve olarak tarım sahalarında yaygınlaştırma çalışmaları devam etmektedir.
Son yıllarda gıda veya gıdanın bir bölümü olarak belirtilen, tıbbi veya sağlıkla ilgili faydalar sağlayabilen maddeler için fonksiyonel gıda (Nutraceutical veya Functional Foods) terimi kullanılmaktadır. Özellikle zengin fenol içerikleriyle birlikte meyveler, bu grubun en önemli bitkisel kimyasallarını oluşturmaktadır. Fonksiyonel gıda niteliğine uygun bir tür olan Cennet Hurmasında mevcut potansiyellerini değerlendirebilen ülkelerin öne çıkacağı söylenmektedir.
Cennet Hurması karbonhidrat, pektin, tanen, A, C ve E vitaminleri yönünden zengin olması nedeniyle insan beslenmesinde önemli bir meyve türü olması yanında bazı ülkelerde yaprağı yeşil çay olarak kullanılmaktadır. Diğer yandan renk, görünüm ve değişik tadı ile birçok insanın zevkle tükettiği bir meyvedir.
Diğer meyve türlerine göre birim fiyatının yüksek olması, üretiminde girdi kullanımının düşük olması, damak tadında değişim arayışlarına cevap verebilecek bir tür olması ve Türkiye’nin dış satım şansının varlığı önümüzdeki yıllarda üretiminin daha çok artacağını göstermektedir.
Sapanca’da Cennet Hurması
Sapanca ilçesinde, Cennet Hurması yetiştiriciliğini yapanlar çoğunlukla aile ekonomisine ikinci bir gelir olarak yapmaktadır. İlçemizde meyvecilik için kullanılan araziler küçük ve parçalı olup ağaçlar yaşlıdır, yeni bahçe tesisi yok denilecek seviyededir. İlçenin sanayi ve turizm tesislerinin yoğun olduğu bölgede olmasından dolayı tarımla uğraşan nüfus bu sektörlere kaymıştır. Hali hazırda üretim yapanların yaşlanmasıyla birlikte arkasından üretimi devam ettirecek kimsenin olmayacağı değerlendirilmektedir. Arazinin parçalı ve pahalı olması, diğer sektörlerin gelirinin daha yüksek olması, gençlerin tarımsal üretimden uzak kalmasına neden olmaktadır.
Yukarıda belirtilen olumsuzluklara rağmen Cennet Hurması gelecek vadeden meyve çeşitlerimizden olup, ilçemizde yetiştiriciliği gün geçtikçe artmaktadır. Ayrıca bu ürünün pazarlanma sorunu bulunmamaktadır. Kapama bahçelerimiz fazla olmadığı halde, 2021 yılında 400-500 tonun üzerinde üretim olduğu tahmin edilmektedir. Üretilen mevcut Cennet Hurmasının katma değerli ürünlere dönüştürülerek pazarlanması ile ilçe ekonomisine büyük katkı sağlayacaktır.
Sakarya Bölgesinde Cennet Hurması
Hendek Belediyesinin, fındık üretimine alternatif olarak Hendek Hurması ismini verdiği Cennet Hurmasının yetiştirilmesi ile “İnsanımızın Kurtuluş Reçetesi” konseptli başlatılan çalışmalar neticesinde, hem Cennet Hurmasını kurutarak hem de ilçede doğan her çocuk adına bir hurma fidesi dikerek ilçenin geleceği için büyük çaba harcamaktadır.
Kocaali ilçesinde belediyenin girişimleriyle coğrafi işaret tescil belgesi alınan “Cennet Hurması Kurusu”, çiftçilere yeni ve yüksek gelir kapısı oldu. İlçede esas üretim fındık odaklı iken, Cennet Hurması önemli yan ürün konumuna yükseldi.
Cennet Hurması Nasıl Tüketilir?
Bu leziz meyveyi beslenmenize dahil etmenin sayısız yolu bulunuyor. Cennet Hurmasını sadece soyup ve dilimleyip tüketebileceğiniz gibi sabahları yulaf ezmesine ekleyebilir, salatalarınıza dahil edebilirsiniz. Bunların yanı sıra kek ve tatlılarınızı tatlandırmak için Cennet Hurması kullanabilirsiniz.
Ayrıca, blog yazarlarımızdan Şef Hatice AKMAN tarafından Cennet Hurmalı Turta tarifini Sapanca INFO okurları için hediye ediyoruz! Cennet Hurmalı Turta tarifi için buraya tıklayabilirsiniz!
Sonuç ve Değerlendirme
Dünya, bir taraftan 8 milyara ulaşan dünya nüfusunun beslenmesi için projeler üretirken, diğer taraftan sağlıksız beslenmenin (açlık ve obezitenin) getirdiği sorunları çözmeye çalışmaktadır. Artan nüfusun tarım ürünleri talebinin karşılanabilmesi için iki yol bulunmaktadır. Bunlar; 1) tarım alanlarının arttırılması ve 2) Mevcut alanlardaki verimin arttırılmasıdır.
Sapanca, Cennet Hurması yetiştiriciliğinde önemli bir potansiyele sahiptir. Ancak, halen bu potansiyelin çok az bir kısmı değerlendirilmektedir. Üretimin arttırılması, ekonomik değeri, besin değeri ve tüketim şekillerinin tanıtılmasına yönelik ilgili paydaşlarla beraber yerel halka yönelik bilgilendirmeler yapılması faydalı olacaktır.
Not: Sitemizdeki sağlık bilgileri tedavi amaçlı değil bilgilendirme amaçlı olup, bir hastalığı teşhis amacı gütmemektedir. Sağlık sorunlarınız için mutlaka doktorunuza danışın. İnternet üzerinden elde edilen bilgilerle kendi kendini tedavi doğru bir yöntem değildir.
Kaynak
Ondokuz Mayıs Üniversitesi
Onsekiz Mart Üniversitesi
Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi
Hendek Belediyesi
Kocaali Belediyesi
Türk Patent ve Marka Kurumu