Yeni cami anlamında gelen Cami-i Cedid Camii (1168/1755), ilçenin Rüstem Paşa camisinden sonra en eski camisidir.
1755 yılı, Sultan I.Mahmud’un vefat edip Sultan Üçüncü Osman’ın tahta geçtiği yıldır. Dolayısıyla her padişahla yeni bir dönem başlaması veya nizam-ı cedid’e atfen Cam-i Cedid isminin verilmesi muhtemeldir. Caminin minare kaidesinde kitabe bulunmaktadır. Bu kitabede şöyle yazmaktadır: “Sâhibu’l-Hayrât ve’l Hasenât Molla Mahmûd Oğlu el-Hâcî Süleymân Oğlu Mustafa Ağâ”. Kitabenin alt kısmında tarihe yer verilmektedir. Bu tarih 1168/1755 yıldır.
Kitabeye göre minareyi yaptıran kişi Molla Mahmûd’un torunu, Hacî Süleyman oğlu Mustafa Ağâ’dır.
17.07.1247/1831 tarihli Osmanlı arşivleri belgesinde İzmid kazasında Sapanca kasabasında Anaberizade Hacı Mehmed Ağa Camii hatipliğinden bahsedilmesi, 29.12.1251/1835 tarihli belgede İznikmid kazası Sapanca kasabasında Hacı Mehmed Ağâ Camii’nde hitabet tevcihine dair hatt-ı hümayundan bahsedilmesi, bize Cami-i Cedid’in banisinin Anaberizade Hacı Mehmed Ağâ olduğu göstermektedir. Yani cami ile minarenin banisi farklı kişilerdir.
“ve diri olan her şeyi sudan meydana getirdi.” (Embiya Süresi, 30)
Besmel getir ibtida kîl şurb îderken âbınî
Handele hân ihtitâm kîl ba’de nûş gaffârınî
Kimkî nûş etse bu ab-ı zilâlî deminde
Bahş îder sîfâsînî ihrâc îder eskâmınî
Muvaffak eyledi î’mâr ve inşâsına ahîrtû sekallâh
Emr-i hakdan taleb eder cinandâ likâsınî
Teberru’ eyledi ecrin eder ve mâderine
Bahş ede ecdâdımın ervahına fatiha âyâtınî
1325/1907 Ramazan
Kitabenin Açıklaması : Suyunu içerken başlangıçta besmele çek. Suyu içtikten sonra seni bağışlayana hamd et. Kim bu serin suyu deminde/kıvamında içerse Allah şifasını verir ve hastalıklarını çıkarır. Allah bu çeşmenin yapımına muvaffak eyledi ve sonunda Allah bize su içirdi. Allah’tan dileğim karşılığını cennet almaktır. Bu çeşmenin ecrini/sevabını anne ve babama bağışlıyorum. İçenler ecdadımın ruhuna Fatiha bahşetsin/okusunlar.
Şadırvan kitabesi ise çok fazla zarar gördüğü hatta bilinçsizce veya kasıtlı olarak kazınıp yıpratıldığı için okunamamıştır.
Cami Cedid kabristanlığı ve Kitabeleri: Caminin güney etrafında kabristanlık bulunmaktadır. Kabristanlığa bakıldığında kitabelerde esnafın yakınları ve devlet yöneticilerinin yakınlarının buraya defnedildiği anlaşılmaktadır.
Detaylı Bilgi İçin : Sapanca Tarihi ve Camileri, Faruk Çelik, Sapanca Belediyesi Yayınları, s.44-49
Hazırlayan: Faruk Çelik | Sapanca Müftüsü