Amerikalı şirketin yatırım için Sapanca Balkaya’yı tercih etmesinden sonra daha çok merak edilen ABD’nin siyasi görünümü için bazı bilgiler.
Amerika Birleşik Devletlerinde Kasım ayının ilk salı günü ara seçimler yapılacak. Dünyanın birçok ülkesinde seçimler hafta sonu yapılırken, ABD’de neden Salı günü yapılıyor? FİL mi kazanır, EŞEK mi?
ABD’de Cumhuriyetçi Partinin sembolü FİL, Demokratik Partinin sembolü ise EŞEK’tir. Renkleri aynıdır; her iki maskot da ABD bayrağının renk ve desenini taşır: Kırmızı, Mavi ve birkaç yıldız. Dolayısıyla, bizde halk arasında partilerden bahsedilirken, meselâ, “kırat, altı ok, ampul…” dendiği gibi, bu semboller çeşitli yerlere işlendiği, resmedildiği gibi, burada da FİL ve EŞEK sembolleri üzerinden konuşulur.
Amerikan sistemi iki partili bir düzendir. Cumhuriyetçi Parti ve Demokrat Parti. Yani, birisi kazanamazsa, diğeri kazanacaktır, üçüncü bir ihtimal yoktur. ABD’de, Kasın ayının ilk salı günü (8 Kasım 2022) ara seçimler gerçekleştirilecek. Bu bağlamda Temsilciler Meclisi’nin 435 üyesinin tamamının, Senatodaki 100 sandalyenin ise 34’ünün yenilenmesi öngörülmekte. Ayrıca, söz konusu seçimlerde 36 eyaletin valisi yeniden belirlenecek.
Neden EŞEK? Neden FİL?
Niçin eşek olduğuna geçmeden, İngilizce’de de “eşek” kelimesinin olumsuz mecazî anlamları olduğunu yazalım. Ne yazık ki… Yani zannetmeyin ki, İngiliz dili konuşanlar arasında eşek mübarek, muteber bir hayvan. İki kelime var: Donkey, Jackass. Bu ikincisi hakaret amaçlı da kullanılır, aşağılayıcı anlamlar taşır: Ahmak, aptal, budala, kaba.
Eşeğin Demokratik Partinin maskotu haline gelmesinin başlangıcı ondokuzuncu yüzyıla, 1828 seçimlerine kadar gider. Demokrat aday Andrew Jackson’ın rakipleri, soyadını değiştirerek (Jackson-Jackass) kendisini ahmak ve inatçı bir eşeğe benzettiler. Jackson, bu benzetmeye kızıp köpürmedi, aksine hoşuna gitti, kampanya posterlerinde kullandı, sataşmayı kendi lehine çevirdi ve seçimi de kazandı. (ABD’nin ilk Demokrat başkanı)
1870’te ABD’nin ilk siyasî karikatüristi Thomas Nast’ın çizdiği karikatürde Demokratik Parti ilk defa olarak eşek ile sembolize edildi. Çizimleri çok sert, çok ağır olan, karikatürün “heccav”ı Nast pek çok karikatür çizerek Demokrat Partiyi EŞEK, Cumhuriyetçi Partiyi FİL olarak resmeden adamdır. İki parti de bundan rahatsızlık duymadı. O gün bugündür bu iki maskot devam edegeldi.
Neden SALI?
Hemen hemen tüm ülkelerde seçimler Pazar günü yapılır ancak ABD’de salı günü yapılıyor. Çünkü ABD ilk kurulduğunda oy verme ve seçilme hakkı, sadece toprak ve mal sahibi olanlara tanınan bir imtiyazdı, hayat çiftçi seçmenlere göre şekillendi. Cumartesi günleri çiftçiler ürettikleri malları pazara getiriyorlardı. Pazar günleri ise kilisede vakit geçiriyordu. Seçimin 1 Kasım’da olmasına da imkan yoktu; çünkü 1 Kasım Katoliklerin ‘All Saints Day’ tatiliydi. Geriye Kasım ayının ilk pazartesisini takip eden Salı günü kalıyordu. Kasım ayının ilk Salısı böylece geleneksel hale geldi.
Amerika Birleşik Devletleri’nin Siyasi Görünümü
ABD, başkanlık sistemiyle yönetilen federal bir cumhuriyet. Devlet yapısı, 50 federe eyalet ve başkent Vaşingtonu içeren “District of Columbia”yı kapsamakta. Federal sistem uyarınca federal yönetim ile içişlerinde serbest olan eyalet yönetimlerinin görev, yetki ve sorumlulukları Anayasalarında tanımlanmış.
Yürütme erkinin başı olan Başkan ile Yardımcısı, 4 yıl süreyle ve iki dereceli halk oylaması sonucunda seçilir. Başkan tarafından atanan 15 Bakan ile bazıları Kabine üyesi seviyesinde olan Bağımsız Kuruluşlar (Environmental Protection Agency, Council of Economic Advisers, United States Trade Representative, CIA, National Science Foundation, NASA v.b.) federal konularda yetkilidir. Başkan tarafından atanan üst düzey yetkililer Senato tarafından onaylanır. Başkan, Kongre tarafından kabul edilen kanunları veto etme yetkisini haizdir.
Federal yasama yetkisi Kongreye aittir. Kongre, nüfus esasına göre seçilen 435 üyeli Temsilciler Meclisi (TM) ile her eyaletin iki kişiyle temsil edildiği 100 üyeli Senatodan oluşur. Temsilciler Meclisi üyeleri 2 yıl, Senatörler ise 6 yıl süreyle seçilir. Anayasa değişikliği için Kongrenin her iki kanadında üçte iki çoğunluk sağlanması gerekir.
ABD’deki en yüksek mahkemesi olan ve kanunların Anayasaya uygunluğunu denetleyen Anayasa Mahkemesi (Supreme Court) bir Başkan ile 8 üyeden müteşekkil olup, yargıçlar Başkan tarafından ömür boyu görev yapmak üzere atanır ve Senato tarafından onaylanır.
Yasama, yürütme ve yargı erkleri arasında dengeli bir güç ve yetki paylaşımını temin eden kontrol ve denge (checks and balances) mekanizması sistemin etkin işleyişini güvence altına alır.
ABD’de 3 Kasım 2020 tarihinde Başkanlık ve Kongre seçimleri yapıldı. Temsilciler Meclisi’nin (TM) tamamı, Senato’da ise 33 sandalye için seçim düzenlendi.
Ulusal çapta toplam oyların %51.3’ünü alan Demokrat Parti Başkan adayı Joe Biden, Başkanlık için en az 270 oyun gerektiği Seçiciler Kurulunda da 306 oy alarak ABD’nin 46. Başkanı seçildi. Seçim sonuçlarının 6 Ocak 2021 tarihinde Kongrede tescil edilmesinin ardından, Başkan Biden 20 Ocak 2021 tarihinde yemin ederek göreve başladı.
435 mevcutlu TM’de Demokratlar çoğunluğu korumuşlardır (222 Demokrat; 212 Cumhuriyetçi). Toplam 100 sandalyenin bulunduğu Senato’da ise 50 Cumhuriyetçi ve 50 Demokrat Senatörün bulunduğu bir sandalye dağılımı ortaya çıktı. Senato’da dengenin oluştuğu durumlarda Başkan Yardımcısı Kamala Harris’in Senato Başkanı sıfatıyla dengeyi bozacak biçimde oy verme yetkisi ışığında, Demokrat Parti Senato’da fiili çoğunluğu 20 Ocak 2021 itibariyle elde etti.
Diğer taraftan, seçim sonuçlarının Senato ve TM’de tescil işleminin gerçekleştirildiği 6 Ocak 2021 tarihinde dönemin Başkanı Trump’ın çağrısıyla Vaşingtonda bir miting yapıldı, Trump destekçisi bir grubun Kongre binasını basması ile yaşanan şiddet olaylarında can kayıpları oldu. Yaşanan olaylardan sorumlu tutulan Trump’ın “isyana teşvik” (incitement of insurrection) suçlamasıyla görevden alınmasını içeren azil (impeachment) maddesi TM’de kabul edilmekle birlikte, Senato tarafından reddedildi.
ABD’de, 8 Kasım 2022 tarihinde ara seçimler gerçekleştirilecek, bu bağlamda Temsilciler Meclisi’nin 435 üyesinin tamamının, Senatodaki 100 sandalyenin ise 34’ünün yenilenmesi öngörülmekte. Ayrıca, söz konusu seçimlerde 36 eyaletin valisi yeniden belirlenecek.
Kaynak
1-MedyaBar
2-Dışişleri Bakanlığı
3-Milli Düşünce
4-Yeni Şafak